Cameratoezicht door de politie

Het gebruik van camera’s door de politiezone Regio Rhode & Schelde 

Het gebruik van camera’s door de politie wordt sinds 25 mei 2018 uitdrukkelijk geregeld in de Wet op het Politieambt (WPA). De Lokale Politie kan camera’s plaatsen en gebruiken voor al hun opdrachten en dit overeenkomstig de wettelijke bepalingen. De politiezone heeft in de gevallen waarin dit vereist is de principiële toestemming van de gemeenteraad.

Het basisprincipe is daarbij dat dit op een zichtbare wijze, d.w.z. niet-heimelijke wijze gebeurt. De plaatsen onder vast of tijdelijk vast cameratoezicht zijn daarom voorzien van een pictogram (zie onder). Zo weet u altijd wanneer u een plaats zone met camera’s betreedt.

Omdat wij transparant wensen te zijn over dit cameragebruik, bieden we een overzicht van de verschillende cameratypes alsook hoe wij omgaan met de wettelijke vereisten van de WPA en hoe wij een evenwicht zoeken om bij het gebruik van de camera’s de persoonlijke levenssfeer en de privacy van de gefilmde personen te respecteren.

1. Doeleinden van het politioneel cameragebruik in het algemeen

De politiezone wil deze camera’s en de beelden ervan enkel gebruiken in uitvoering van de politionele opdrachten, zoals bepaald in de artikelen 14 t.e.m. 25 WPA en mits de beperkingen en overeenkomstig de voorwaarden die de WPA oplegt. De wettelijk gestelde beperkingen die worden opgelegd worden daarbij gerespecteerd.

Camera's vereenvoudigen het opsporen van daders en leveren nuttig bewijsmateriaal waardoor de pakkans wordt vergroot. Aan de hand van camerabeelden kunnen daarnaast problemen worden voorkomen of snel worden aangepakt. Het cameragebruik helpt ten slotte ook preventief criminaliteit en overlast te voorkomen.

Meer concreet heeft de verwerking van de camerabeelden volgende lokale doelstellingen:

• De verkeersveiligheid verbeteren;
• Misdrijven of overlast op de openbare weg voorkomen, vaststellen of opsporen of er de openbare orde handhaven;
• De misdaden, de wanbedrijven en de overtredingen opsporen, de bewijzen ervan verzamelen, daarvan kennis geven aan de bevoegde overheden, de daders ervan vatten, aanhouden en ze ter beschikking stellen van de bevoegde overheid op de wijze en in de vormen bepaald door de wet;
• De bevoegde overheden het verslag bezorgen van de opdrachten van bestuurlijke en gerechtelijke politie  alsook de naar aanleiding ervan ingewonnen informatie;
• Informatie van bestuurlijke politie inwinnen;
• Didactische en pedagogische doeleinden in het kader van de opleiding van de leden van de politiediensten na anonimisering mogelijk maken.

Afhankelijk van de beoogde doelstelling zal een specifiek type camera ingezet worden waardoor de politie bij de uitvoering van de kernopdrachten optimaal wordt ondersteund door de camera het technisch hulpmiddel. In punt 4 worden de verschillende type camera’s die de politiezone gebruikt, verder toegelicht.

2. Wat gebeurt er met de beelden?

Niet alles wat wordt gefilmd, wordt ook opgenomen. Er moet dus een onderscheid gemaakt worden tussen real time bekijken van beelden (die al dan niet ook worden opgenomen) en de toegang tot opnames.

• Real time: de politie kan niet alle beelden in real time zien. Vooraf werd de noodzaak hiertoe afgewogen en enkel daar waar de behoefte tot beveiliging en bewaking belangrijker van aard zijn, werd het ”live” meekijken” mogelijk gemaakt. Daarnaast kunnen niet alle medewerkers van de zone in real time meekijken. Ook dit werd vooraf bepaald en technisch ingebouwd in de systemen aan de hand van rechten en rollen. De toegang is bijgevolg strikt beperkt. Ook werd gedacht aan de strategische plaatsing van de beeldschermen waardoor de beelden zo veel mogelijk afgeschermd zijn van gebeurlijke passanten. 
• Opnames: opnames blijven 30 dagen beschikbaar waarna ze worden gewist, tenzij ze deel uitmaken van een politioneel of gerechtelijk onderzoek. De medewerkers die beelden achteraf wil bekijken in de uitoefening van hun politionele opdrachten, moeten binnen deze termijn een procedure volgen die aan de wettelijke vereisten voldoet.

Wenst u beelden op te vragen (zie punt 3) in het kader van de uitoefening van uw rechten, dan dient u ook met deze beperkte bewaartermijn rekening te houden. Van zodra de beelden deel uitmaken van een politioneel of gerechtelijk onderzoek, kunt u de beelden niet meer via de politiediensten opvragen.

3. Kan ik als burger toegang krijgen tot de beelden?

Werd u slachtoffer van een misdrijf en stond de plaats waar het misdrijf gebeurde onder cameratoezicht, dan kan de politie de beelden bekijken en mogelijk  de daders in beeld brengen en opsporen.  Indien er beelden beschikbaar zijn, worden deze onderdeel van het politioneel en gerechtelijk onderzoek waardoor deze niet meer vrij beschikbaar zijn en niet meer kunnen opgevraagd worden bij de politie.

Wenst u uw rechten uit te oefenen in het kader van de Wet Gegevensbescherming, dan dient u hiervoor  via het e-mailadres pz.rhodeschelde@police.belgium.eu een verzoek in. 

• Uw verzoek moet voldoende gedetailleerd zijn om de beelden precies te kunnen terugvinden en u dient de reden op te geven voor dit verzoek. 
• U dient hiervoor uw identiteit te bewijzen zodat wij er zeker van zijn dat u de betrokken persoon bent. U kan hiervoor een kopie van de voorkant van uw identiteitskaart meesturen of  een visueel nazicht van uw identiteitskaart laten uitvoeren door een afspraak  te maken op één van de commissariaten van de politiezone.
• Eens uw verzoek formeel in orde is, wordt afgewogen of de toegang tot de beelden kan ingewilligd worden of niet, rekening houdende met de wet van 30 juli 2018 betreffende de bescherming van natuurlijke personen met betrekking tot de verwerking van persoonsgegevens.

De uitoefening van dit recht mag immers geen afbreuk doen aan de rechten en vrijheden van anderen. De toegang kan dus  worden geweigerd om de privacy van derden te beschermen of omwille van de openbare veiligheid. 

Daarnaast kan het ook geweigerd worden indien op de beelden een misdrijf te zien is waardoor het onderdeel uitmaakt van een politioneel en gerechtelijk onderzoek. 

In elk geval wordt er nooit een kopie van de beelden meegegeven.

4. Welke cameratypes worden door de politiezone Regio Rhode & Schelde gebruikt?

De politiezone maakt binnen haar opdrachten gebruik van zichtbare vaste, tijdelijk vaste en mobiele camera’s die in voorkomend geval intelligent zijn en dit op het hele grondgebied van de politiezone, dit wil zeggen op besloten, niet-besloten, voor publiek en niet-voor het publiek toegankelijke plaatsen, al dan niet in eigen beheer. Hieronder volgt een toelichting van de type camera’s die ingezet worden.

4.1. Vaste camera’s in eigen beheer: de vaste camera’s in en rond de politiecommissariaten

Het hoofdcommissariaat gelegen te Merelbeke en de politiecommissariaten gelegen te Destelbergen, Melle en Oosterzele  zijn voorzien van zichtbare vaste camerabewaking en valt onder het eigen beheer van de politie. Het cameratoezicht heeft tot doel de gebouwen, terreinen, goederen, (gevoelige) informatie en systemen en de (fysieke integriteit) van de aanwezige personen te beveiligen en te beschermen. Het is daarbij de bedoeling te kunnen ingrijpen bij enig misdrijf of schade, of om in geval van een aantasting van de fysieke integriteit van personen een onmiddellijke interventie mogelijk te maken.

De camera’s bewaken de gebouwen en terreinen van onze politiezone, waarbij het gaat om: 

• de directe toegangen en de terreinen van het politiegebouw, met inbegrip van het parkeerterrein; 
• plaatsen in het gebouw die voor het publiek ook toegankelijk zijn, zoals bijvoorbeeld het onthaal; 
• kritieke ruimtes, met andere woorden plaatsen in het gebouw waar de veiligheid meer dan ergens anders moet gegarandeerd worden omwille van de personen of het materiaal dat daar aanwezig is, zoals bijvoorbeeld het wapenlokaal.

De camera’s werden doordacht geplaatst rekening houdende met de privacy en persoonlijke levenssfeer van bezoekers, verdachten, personen die van hun vrijheid zijn beroofd en ten slotte ook de medewerkers van de politie zelf. Zo brengen de camera’s bijvoorbeeld  geen werkplekken of het gebruik van sanitaire voorzieningen in beeld.  

Sommige doeleinden en/of modaliteiten van cameratoezicht in bepaalde ruimtes van het commissariaat verdienen een extra woordje uitleg:

• De camerabewaking aan de onthaalbalie: Bezoekers worden onthaald aan de balie van de inkom. De Ministeriële omzendbrie GPI91 schrijft voor dat een camera moet worden geplaatst die ook geluid (audio) opneemt. Ook onze toezichthoudende autoriteit, het Controleorgaan op de Politionele Informatie,  acht de opname van de communicatie tussen een personeelslid en een burger toelaatbaar in functie van een correcte evaluatie van de uitvoering van de onthaalfunctie waarvoor men bijvoorbeeld niet alleen over beelden hebben, maar ook over klank/audio moet beschikken. Een onthaalgesprek of een interactie met de burger beschouwt het COC niet als privé communicatie omdat het personeelslid aan het onthaal op dat ogenblik namens de politie spreekt en op dat ogenblik dus ook de politie vertegenwoordigt. Enkel de camera aan de onthaalbalie (inkom) heeft deze functionaliteit. 

• De camerabewaking in de opsluitingsplaatsen heeft, in het bijzonder, tot doel:
  • de van hun vrijheid beroofde personen te beschermen tegen elke gebeurtenis die hun fysieke integriteit in gevaar kan brengen, ongeacht of die gebeurtenis de handeling is van de van zijn vrijheid beroofde persoon zelf (poging zelfdoding), van andere van hun vrijheid beroofde personen, van leden van de politiediensten of ze van medische oorsprong is; 
  • bijdragen tot een verbeterde eerbiediging van de rechten van verdediging; 
  • het voorkomen, het vaststellen en het bewijzen van misdrijven en/of het identificeren van een dader. Dit kan een misdrijf zijn tegen personen of goederen, gepleegd door de persoon die van zijn vrijheid is benomen, een lid van de politiediensten of derden en dit tijdens, voor of bij de beëindiging van de opsluiting van de van zijn vrijheid beroofde persoon; 
  • kunnen bewijzen dat de opsluiting – vrijheidsberoving conform de wettelijke modaliteiten en regelgeving plaatsvond alsook bewijzen dat de opsluiting rustig of in voorkomend geval problematisch is verlopen en daardoor ook te kunnen antwoorden op beweringen en kwetsende klachten ten aanzien van de leden van de politiediensten.  

•   Camera’s in de verhoorlokalen: De verhoorlokalen  hebben geen dubbele functie in die zin dat het vertrouwelijk overleg met de advocaat hier niet zal doorgaan maar wel in een afzonderlijk lokaal waar geen camera aanwezig is.  Voor het uitvoeren van audiovisuele verhoren in het kader van en enkel onder de voorwaarden van art. 112ter wetboek van Strafvordering of in het kader van Salduz 4 (cf. art. 2bis, § 3, tweede lid Wet Voorlopige Hechtenis) start de video en audio-opname door middel van manuele activatie van een drukknop door de politieambtenaar. 

4.2. Vaste en tijdelijk vaste camera’s: Havik

De politiezone wenst haar werking te optimaliseren door onder meer sterk in te zetten op camera's om zowel lokale overlastproblematieken (bijvoorbeeld sluikstorten, fietsdiefstallen, vandalisme, …) maar ook verkeersonveiligheid en woninginbraken het hoofd te bieden.  

De politieraad investeerde daarom in een cameraproject voor de vier gemeentes die op het grondgebied van de politiezone vallen. Het project, genaamd Havik, werd uitgeschreven op basis van een duidelijk beleidsplan waarin de strategische keuzes om de onveiligheid efficiënter aan te pakken werden beschreven en gekoppeld aan de financiële meerjarenplanning. Op het hele grondgebied worden gefaseerd zowel vaste als tijdelijk vaste camera’s geplaatst. De tijdelijke vaste camera’s worden voor een beperkte tijd op een welbepaalde plaats opgesteld in functie van een bepaald veiligheids- of leefbaarheidsprobleem. De politiezone brengt de politieraad periodiek op de hoogte van de stand van zaken van het project.

4.3. ANPR-camera’s 

ANPR-camera’s en ANPR-technologie bieden de mogelijkheid om nummerplaten op automatische wijze te herkennen. Dit vormt voor de politie een belangrijk ondersteunend instrument om informatie in te winnen en aan beeldvorming te doen over de verplaatsing van geseinde voertuigen, alsook om patrouilles gericht aan te sturen en daders op heterdaad te vatten, wenst de politiezone Regio Rhode & Schelde hier dan ook efficiënt mee aan de slag te gaan door het regulier gebruik van de vaste ANPR-camera’s aan te vullen met het inzetten van mobiele ANPR-voertuigen.

Het gaat om camera’s die via software met automatische kentekenplaatherkenning de kentekenplaten vastleggen van elk voertuig dat voorbijrijdt en waarbij volgende gegevens worden gecapteerd: datum, het tijdstip en de precieze plaats van langsrijden van de nummerplaat, de kenmerken van het voertuig dat verbonden is aan deze nummerplaat, een foto van de nummerplaat (voorkant van het voertuig of achterkant), een foto van het voertuig en in voorkomend geval, een foto van de bestuurder en van de passagiers. 

Deze vaste ANPR- camera’s worden ingezet voor verkeersdoeleinden (bv. trajectcontrole) maar ook voor opdrachten van gerechtelijke en bestuurlijke politie,  zoals bepaald in de wet op het politieambt, meer bepaald om:

• het in (nearly) realtime gecapteerde nummerplaten van passanten correleren met lijsten, die afkomstig zijn van unieke bronnen en maatregelen bevatten die genomen moeten worden t.a.v. de gedetecteerde vervoermiddelen, hun inzittenden of mogelijke lading; 
• voor gerichte opsporingen: retroactief bevragen van de in de technische gegevensbanken geregistreerde gegevens, op voorwaarde dat dit operationeel gemotiveerd is en het noodzakelijk is voor de uitoefening van de welbepaalde opdracht.

De politiezone heeft twee voertuigen ter beschikking met ingebouwde ANPR-camera’s. Het gaat hier over cameragebruik voor het automatisch inlezen van nummerplaten op een vervoermiddel van de politie dat niet als dusdanig herkenbaar is, teneinde geseinde voertuigen op te sporen. Deze voertuigen worden ingezet voor de bij wet bepaalde strikte situaties en omstandigheden. Dit type cameragebruik kan gefilmde nummerplaten met een gegevensbank waarin geseinde voertuigen en de daarmee overeenstemmende te nemen maatregelen werden opgenomen, vergelijken. Dit kan gaan over voertuigen die geen verzekering hebben of niet in regel zijn met de technische keuring, maar ook voor nummerplaten die kunnen gekoppeld worden aan inbrekers of diefstallen. Deze maatregelen kunnen kaderen binnen opdrachten van ofwel gerechtelijke of bestuurlijke politie. 

De politiezone verkreeg hiervoor de principiële toestemming van elke gemeenteraad alsook een bindend advies van goedkeuring door het parket. 

4.5. Mobiele camera: drone

Politiezone Regio Rhode & Schelde maakt gebruik van camera’s bevestigd aan een drone die op volgende plaatsen kan worden ingezet:

• niet-besloten en besloten plaatsen waarvan de PZ de beheerder is
• publiek toegankelijke besloten plaatsen waarvan de PZ niet de beheerder is 
• bijvoorbeeld publiek evenement, festivals, enz.): enkel tijdens de duur van de interventie/ tussenkomst / evenement en met de toestemming van de beheerder van de plaats.  
• In niet voor het publiek toegankelijke besloten plaatsen: enkel op vordering van het openbaar ministerie of de onderzoeksrechter in het kader van een specifiek opsporingsonderzoek of gerechtelijk onderzoek. In de praktijk zijn dat private plaatsen zoals woningen en aanhorigheden en wordt de inzet beperkt tot de duur van de interventie.

De drone wordt steeds zichtbaar ingezet: de politiezone heeft de drone voorzien van het politielogo alsook van striping. Daarnaast werd een extra spot en luidspreker bevestigd met het oog op extra zichtbaarheid en het eventueel verspreiden van een audio-boodschap waarbij wordt gewaarschuwd dat er gefilmd wordt door de drone.

De politiezone zal op basis van expliciete opdrachten van de aanvragende dienst/eenheid de drone inzetten en dit om een beeld te krijgen van de voorliggende situatie in het kader van de hieronder opgesomde doeleinden: 

• Ondersteuning van de opdrachten van gerechtelijke politie, bijvoorbeeld opsporen van verdachten, vermiste personen, ontvluchte gedetineerden en de voorbereiding of ondersteuning van gerechtelijke acties zoals een huiszoeking; 
• Ondersteuning van de opdrachten van bestuurlijke politie, bijvoorbeeld het handhaven van het (verbod op) samenscholingen, managen van het gedrag van een grote groep mensen, het monitoren van instroom van verkeer en verkeerscongesties, het monitoren van evenementen en betogingen;
• statistisch onderzoek; 
• internationale samenwerking; 
• beheer van noodsituaties (zicht krijgen op de omvang van de ramp)

De drone met (warmte)camera wordt ingezet in de specifieke volgende gevallen:

• om grote evenementen in goede banen te leiden (real time); 
• om vermiste personen op te sporen, als hulpmiddel bij opsporingen (real time); 
• om forensische vaststellingen te doen (gerechtelijke opdracht, bijvoorbeeld bij een brand); 
• om luchtfoto's te maken voor gerechtelijk onderzoek (BOM-wetgeving en beslissing parket); 
• om verkeersstromen en knelpunten (onveilige punten) bloot te leggen; 
• bij fotogrammetrie (foto’s bij ongevallen voor opmetingen); 
• bij crisissituaties en reddingsacties; 
• om criminaliteit op te sporen (beeldvorming van de omgeving); 
• om foto's te maken voor gebruik bij de opmaak van het veiligheidsplan;
• pedagogische doeleinden.

Hoe en wat wordt er geregistreerd door de drone?

Van zodra de camera wordt bevestigd op de drone en deze wordt geactiveerd om te filmen en op te nemen, wordt er beeld gegenereerd en dit binnen het filmbereik van de camera. De hele situatie en omgeving wordt gefilmd, bijvoorbeeld, de straat, de gebouwen, voertuigen, bij incidenten betrokken personen en omstaanders. 

De drone filmt niet permanent. De piloot maakt enkel een opname wanneer hij dit noodzakelijk acht in het kader van de specifieke opdracht. Er kan nooit audio worden opgenomen met deze camera.

De beelden die de camera genereert, worden gedurende de hele vlucht in real time bekeken door minstens de piloot en de waarnemer en indien nodig in het kader van de opdracht kunnen andere hulpverleningsdiensten of medewerkers van de politie ook in real time mee kijken.

De toegang tot de opnames van de drone

De betrokken piloten, waarnemers of eventuele medewerkers/hulpverleningsdiensten betrokken bij de opdracht waarbinnen de vlucht kadert, kunnen op geen enkel ogenblik zelf de beelden wissen. De toegangen tot en het beheer van de beelden zijn strikt bepaald en zo veel mogelijk beperkt.

Indien de beelden relevant zijn in het kader van een lopend onderzoek of proces-verbaal, worden de beelden maximaal 12 maanden bewaard. Deze opnames worden op een externe drager neergelegd bij het parket in de context van het gerechtelijk dossier onder de verdere (verwerkings-) verantwoordelijkheid van het parket.  Niet-relevante beelden worden in elk geval na 30 dagen gewist.

5. Wordt er toezicht uitgeoefend op het politioneel cameragebruik?

Intern wordt er toezicht gehouden op het rechtmatig gebruik van de camera’s door de hiërarchische leiding en door de functionaris voor gegevensbescherming (DPO). 

Extern wordt er toezicht gehouden door de voorziene controleorganen.