Privacy verzoek- of klachtenformulier

13. Het gebruik van camera’s door de politiezone Schelde-Leie  

Het gebruik van camera’s door de politie wordt sinds 25 mei 2018 uitdrukkelijk geregeld in de Wet op het Politieambt (WPA). De lokale politie kan camera’s plaatsen en gebruiken voor al hun opdrachten en dit overeenkomstig de wettelijke bepalingen. De politiezone heeft in de gevallen waarin dit vereist is de principiële toestemming van de gemeenteraad. 

Het basisprincipe is daarbij dat dit op een zichtbare wijze, d.w.z. niet-heimelijke wijze gebeurt.   De plaatsen onder vast of tijdelijk vast cameratoezicht zijn daarom voorzien van een pictogram.   Zo weet u altijd wanneer u een plaats zone met camera’s betreedt.

Omdat wij transparant wensen te zijn over dit cameragebruik, bieden we een overzicht van de verschillende cameratypes alsook hoe wij omgaan met de wettelijke vereisten van de WPA en hoe wij een evenwicht zoeken om bij het gebruik van de camera’s de persoonlijke levenssfeer en de privacy van de gefilmde personen te respecteren. 

13.1 Doeleinden van het politioneel cameragebruik in het algemeen 

De politiezone gebruikt de camera’s enkel voor politionele doeleinden, meer bepaald opdrachten van bestuurlijke of gerechtelijke politie.  

Camera's vereenvoudigen het opsporen van daders en leveren nuttig bewijsmateriaal waardoor de pakkans wordt vergroot. Aan de hand van camerabeelden kunnen daarnaast problemen worden voorkomen of snel worden aangepakt. Het cameragebruik helpt ten slotte ook preventief criminaliteit en overlast te voorkomen. 

13.2 Wat gebeurt er met de beelden? 

• Niet alles wat wordt gefilmd, wordt ook opgenomen. Er moet dus een onderscheid gemaakt worden tussen real time bekijken van beelden (die al dan niet ook worden opgenomen) en de toegang tot opnames.
• De politie kan niet alle beelden in real time zien. Vooraf werd de noodzaak hiertoe afgewogen en enkel daar waar de behoefte tot beveiliging en bewaking belangrijker van aard zijn, werd het ”live” meekijken” mogelijk gemaakt. Daarnaast kunnen niet alle medewerkers van de zone in real time meekijken. Ook dit werd vooraf bepaald en technisch ingebouwd in de systemen aan de hand van rechten en rollen. De toegang is bijgevolg strikt beperkt. Ook werd gedacht aan de strategische plaatsing van de beeldschermen waardoor de beelden zo veel mogelijk afgeschermd zijn van gebeurlijke passanten.
• Opnames blijven 30 dagen beschikbaar waarna ze worden gewist, tenzij ze deel uitmaken van een politioneel of gerechtelijk onderzoek. De medewerkers die beelden achteraf wil bekijken in de uitoefening van hun politionele opdrachten, moeten binnen deze termijn een procedure volgen die aan de wettelijke vereisten voldoet. Wenst u beelden op te vragen (zie volgende punt) in het kader van de uitoefening van uw rechten, dan dient u ook met deze beperkte termijn rekening te houden. Van zodra de beelden deel uitmaken van een politioneel of gerechtelijk onderzoek, kunt u de beelden niet meer via de politiediensten opvragen. 

13.3 Kan ik als burger toegang krijgen tot de beelden? 

• Werd u slachtoffer van een misdrijf en stond de plaats waar het misdrijf gebeurde onder cameratoezicht, dan kan de politie de beelden bekijken en mogelijk de daders in beeld brengen en opsporen. Indien er beelden beschikbaar zijn, worden deze onderdeel van het politioneel en gerechtelijk onderzoek waardoor deze niet meer vrij beschikbaar zijn en niet meer kunnen opgevraagd worden bij de politie.
• Wenst u uw rechten uit te oefenen in het kader van de Wet Gegevensbescherming, dan dient u hiervoor een verzoek in. Uw verzoek moet voldoende gedetailleerd zijn om de beelden precies te kunnen terugvinden en u dient de reden op te geven voor dit verzoek. U dient hiervoor uw identiteit te bewijzen zodat wij er zeker van zijn dat u de betrokken persoon bent. Eens uw verzoek formeel in orde is, wordt afgewogen of de toegang tot de beelden kan ingewilligd worden of niet, rekening houdende met de wet van 30 juli 2018 betreffende de bescherming van natuurlijke personen met betrekking tot de verwerking van persoonsgegevens. De uitoefening van dit recht mag immers geen afbreuk doen aan de rechten en vrijheden van anderen. De toegang kan dus  worden geweigerd om de privacy van derden te beschermen of omwille van de openbare veiligheid. Daarnaast kan het ook geweigerd worden indien op de beelden een misdrijf te zien is waardoor het onderdeel uitmaakt van een politioneel en gerechtelijk onderzoek.
• In elk geval wordt er nooit een kopie van de beelden meegegeven. 

13.4 Welke cameratypes worden door de politiezone Schelde-Leie gebruikt? 

De politiezone maakt binnen haar opdrachten gebruik van vaste en mobiele camera’s die in voorkomend geval intelligent zijn en dit op het hele grondgebied van de politiezone. Dit wil zeggen op besloten, niet-besloten, voor publiek en niet-voor het publiek toegankelijke plaatsen. Hieronder volgt een toelichting van de type camera’s die ingezet worden. 

Vaste camera’s in eigen beheer: de vaste camera’s in en rond het hoofdcommissariaat in Nazareth

• Het commissariaat en het parkeerterrein is voorzien van zichtbare vaste camerabewaking en valt onder het eigen beheer van de politie. Het cameratoezicht heeft tot doel de gebouwen, terreinen, goederen, (gevoelige) informatie en systemen en de (fysieke integriteit) van de aanwezige personen te beveiligen en te beschermen. Het is daarbij de bedoeling te kunnen ingrijpen bij enig misdrijf of schade, of om in geval van een aantasting van de fysieke integriteit van personen een onmiddellijke interventie mogelijk te maken.
• In totaal bewaken 35 camera’s het politiegebouw en de terreinen, waarbij het gaat om:
  • De directe toegangen en de terreinen van het politiegebouw, met inbegrip van het parkeerterrein.
  • Plaatsen in het gebouw die voor het publiek ook toegankelijk zijn.
  • Kritieke ruimtes, met andere woorden plaatsen in het gebouw waar de veiligheid meer dan ergens anders moet gegarandeerd worden omwille van de personen of het materiaal dat daar aanwezig is.
  • De camera’s werden doordacht geplaatst rekening houdende met de privacy en persoonlijke levenssfeer van bezoekers, verdachten, personen die van hun vrijheid zijn beroofd en ten slotte ook de medewerkers van de politie zelf. Zo brengen de camera’s bijvoorbeeld  geen werkplekken of het gebruik van sanitaire voorzieningen in beeld.   

Sommige doeleinden en/of modaliteiten van cameratoezicht in bepaalde ruimtes van het commissariaat verdienen een extra woordje uitleg: 

De camerabewaking aan de onthaalbalie 

• Bezoekers worden onthaald aan de balie van de inkom. De Ministeriële omzendbrief GPI91 schrijft voor dat een camera moet worden geplaatst die ook geluid (audio) opneemt. Ook onze toezichthoudende autoriteit, het Controleorgaan op de Politionele Informatie, acht de opname van de communicatie tussen een personeelslid en een burger toelaatbaar in functie van een correcte evaluatie van de uitvoering van de onthaalfunctie waarvoor men bijvoorbeeld niet alleen over beelden hebben, maar ook over klank/audio moet beschikken. Een onthaalgesprek of een interactie met de burger beschouwt het COC niet als privé communicatie omdat het personeelslid aan het onthaal op dat ogenblik namens de politie spreekt en interageert en op dat moment dus ook de politie vertegenwoordigt.
• Enkel de camera aan de onthaalbalie (inkom) heeft deze functionaliteit. Op andere plaatsen waar bezoekers komen, zoals bijvoorbeeld de wachtruimte is er geen audio-opname.  

De camerabewaking in de opsluitingsplaatsen heeft, in het bijzonder, tot doel

• De van hun vrijheid beroofde personen te beschermen tegen elke gebeurtenis die hun fysieke integriteit in gevaar kan brengen, ongeacht of die gebeurtenis de handeling is van de van zijn vrijheid beroofde persoon zelf (poging zelfdoding), van andere van hun vrijheid beroofde personen, van leden van de politiediensten of ze van medische oorsprong is.
• Bijdragen tot een verbeterde eerbiediging van de rechten van verdediging.
• Het voorkomen, het vaststellen en het bewijzen van misdrijven en/of het identificeren van een dader. Dit kan een misdrijf zijn tegen personen of goederen, gepleegd door de persoon die van zijn vrijheid is benomen, een lid van de politiediensten of derden en dit tijdens, voor of bij de beëindiging van de opsluiting van de van zijn vrijheid beroofde persoon.
• Kunnen bewijzen dat de opsluiting, vrijheidsberoving conform de wettelijke modaliteiten en regelgeving plaatsvond. Alsook bewijzen dat de opsluiting rustig of in voorkomend geval problematisch is verlopen en daardoor ook te kunnen antwoorden op beweringen en kwetsende klachten ten aanzien van de leden van de politiediensten.         

Camera’s in twee verhoorlokalen

• De verhoorlokalen hebben geen dubbele functie in die zin dat het vertrouwelijk overleg met de advocaat hier niet zal doorgaan maar wel in een afzonderlijk lokaal waar geen camera aanwezig is.
• In twee verhoorlokalen, die dienen voor het verhoor van verdachten, zijn telkens 2 camera’s geplaatst met als functie het uitvoeren van audiovisuele verhoren in het kader van en enkel onder de voorwaarden van art. 112ter wetboek van Strafvordering of in het kader van Salduz 4 (cf. art. 2bis, § 3, tweede lid Wet Voorlopige Hechtenis), anderzijds. In deze laatste gevallen start de video en audio-opname door middel van manuele activatie van een drukknop door de politieambtenaar.  

Bodycam

Politiezone Schelde-Leie maakt vanaf 10 januari 2022 gebruik van de bodycams. De operationele politiemedewerkers dragen daarbij een kleine mobiele camera op hun uniform. Dit is toegelaten op grond van artikel 25/3 van de wet op het politieambt en de politiezone heeft hiervoor de principiële toestemming van de gemeenteraad gekregen.

Wat willen we bereiken door de inzet van de bodycam?

• Objectieve bewijsvoering.
• Ondersteuning bij het opmaken van het proces verbaal.
• Ondersteuning van de informatiegestuurde politiezorg.
• Het verminderen van geweld tegen de politie o.w.v. het ontradend en de-escalerend effect ervan.
• Het verminderen van klachten tegen de politie en/ of ter ondersteuning bij het behandelen van klachten tegen de politie.
• Het bevorderen van het veiligheidsgevoel van de politieambtenaar én de burger.
• Pedagogisch middel na anonimisering van de beelden in functie van het verbeteren van de dienstverlening.

In welke gevallen wordt de bodycam gebruikt?

• De bodycam wordt zichtbaar ingezet. Dit wil zeggen dat de bodycam wordt gedragen door een geüniformeerde politiemedewerker of een niet-geüniformeerde politiemedewerker die een interventiearmband met interventienummer draagt.
• De wet somt de situaties en plaatsen op waarin de bodycam mag worden gebruikt:
  1. In geval van een incident van een zekere ernst, in het bijzonder in het geval van concrete aanwijzingen voor het ontstaan van geweld, voor het gebruik van dwang, voor schending van de integriteit van leden van de politiediensten of van de oproeper of nog van derden.
  2. Wanneer er op basis van het gedrag van de personen of materiële aanwijzingen of omstandigheden van plaats en tijd redelijke gronden zijn om aan te nemen dat er personen zijn die gezocht worden of die geprobeerd hebben een misdrijf te plegen of een misdrijf voorbereiden, of die een misdrijf hebben gepleegd of die de openbare orde zouden kunnen verstoren of hebben verstoord.
  3. De noodzaak om materiële bewijzen van inbreuken te verzamelen en de betrokken personen te identificeren.
  4. De uitvoering van opdrachten tijdens dewelke de politiediensten bijstand verlenen wanneer ze daartoe wettelijk worden gevorderd.
  5. De uitvoering van opdrachten tijdens dewelke de politiediensten gevorderd worden om de gerechtelijke bevelen te betekenen en ten uitvoer te leggen.
• De bodycam filmt niet permanent. De politiemedewerker maakt een opname wanneer hij dit noodzakelijk acht, bijvoorbeeld in geval van verbale agressie, fysieke weerspannigheid, mogelijkheid tot escalatie ...
• Er wordt in principe steeds eerst een mondelinge waarschuwing gegeven en pas dan wordt de bodycam geactiveerd om te filmen en op te nemen, tenzij het een situatie betreft waarin dit onwerkzaam zou zijn. Deze situaties worden limitatief opgesomd in de wet: wanneer de mondelinge waarschuwing een gevaar kan inhouden voor de veiligheid van het lid van het operationeel kader of van derden;
  1. Wanneer de mondelinge waarschuwing moeilijk of zelfs onmogelijk te realiseren is gelet op het aantal te waarschuwen personen of de afstand tussen hen en de leden van het operationeel kader;
  2. Wanneer de mondelinge waarschuwing het goede verloop van de opdracht aanzienlijk zou schaden.
• Er is een rood indicatielampje zichtbaar wanneer de bodycam werd geactiveerd.

Wanneer en wat wordt er geregistreerd?

• Van zodra de bodycam wordt geactiveerd om te filmen en op te nemen, wordt beeld en geluid geregistreerd en dit binnen het bereik van de camera. De hele situatie en omgeving kan gefilmd worden, bijvoorbeeld, de straat, de gebouwen, geparkeerde of voorbijrijdende voertuigen, bij het incident betrokken personen en omstaanders.
• Omdat de wetgeving het toelaat om onder bepaalde voorwaarden de bodycam te gebruiken, kunnen betrokken personen of omstaanders dit niet weigeren en niet vragen om de opname te stoppen tijdens een incident.
• Na het incident wordt de opname onmiddellijk stopgezet. Er wordt gebruik gemaakt van een bufferfunctie van 30 seconden waarbij er een periode voor de opname eveneens wordt opgenomen en bewaard.

Wat gebeurt er met de opnames?

• De betrokken politiemedewerkers kunnen op geen enkel ogenblik zelf de beelden wissen. De toegangen tot en het beheer van de beelden zijn strikt bepaald en zo veel mogelijk beperkt.
• Indien de beelden relevant zijn in het kader van een lopend onderzoek of proces-verbaal, worden de beelden maximaal 365 dagen bewaard. Deze opnames worden op een externe drager neergelegd bij het parket in de context van het gerechtelijk dossier onder de verdere (verwerkings-) verantwoordelijkheid van het parket.
• Niet-relevante beelden worden automatisch na 30 dagen gewist.

Kan ik met betrekking tot de beelden rechten uitoefenen die mij zijn toegekend door de AVG?

• Er zijn bepaalde grenzen aan de rechten die kunnen uitgeoefend worden. Beelden kunnen immers kaderen binnen een gerechtelijk onderzoek waardoor deze niet meer vrij beschikbaar zijn. In het andere geval worden de beelden voor slechts een zeer korte termijn (30 dagen) bewaard. Ten slotte moet ook de persoonlijke levenssfeer en de persoonsgegevens van derden die mogelijk zichtbaar zijn op de beelden, te allen tijde gerespecteerd worden.
• Voor het indienen van een verzoek tot uitoefening van uw rechten, kunt u hier terecht. Overeenkomstig de wet moet het verzoek in niet-complexe gevallen behandeld worden binnen 30 dagen vanaf ontvangst ervan. Alle verzoeken worden nauwkeurig behandeld.

Wordt er toezicht uitgeoefend op de politie met betrekking tot het gebruik van de bodycam?

• Intern wordt er toezicht gehouden op het rechtmatig gebruik van de bodycam door de hiërarchische leiding en door de functionaris voor gegevensbescherming (DPO).
• Extern wordt er toezicht gehouden door de voorziene controleorganen.

Vaste ANPR-camera’s  

• Op het grondgebied van de politiezone staan ook vaste, intelligente ANPR-camera’s. Het gaat om camera’s die via software met automatische kentekenplaatherkenning de kentekenplaten vastleggen van elk voertuig dat voorbijrijdt. Waarbij volgende gegevens worden gecapteerd: datum, het tijdstip en de precieze plaats van langsrijden van de nummerplaat, de kenmerken van het voertuig dat verbonden is aan deze nummerplaat, een foto van de nummerplaat (voorkant van het voertuig of achterkant), een foto van het voertuig en in voorkomend geval, een foto van de bestuurder en van de passagiers.
• Deze camera’s worden ingezet voor verkeersdoeleinden (bv. trajectcontrole) maar ook voor opdrachten van gerechtelijke en bestuurlijke politie, zoals bepaald in de wet op het politieambt, meer bepaald om:
  • Het in (nearly) realtime gecapteerde nummerplaten van passanten correleren met lijsten, die afkomstig zijn van unieke bronnen en maatregelen bevatten die genomen moeten worden t.a.v. de gedetecteerde vervoermiddelen, hun inzittenden of mogelijke lading.
  • Voor gerichte opsporingen: retroactief bevragen van de in de technische gegevensbanken geregistreerde gegevens, op voorwaarde dat dit operationeel gemotiveerd is en het noodzakelijk is voor de uitoefening van de welbepaalde opdracht. 

Mobiele ANPR camera's

De politiezone maakt gebruik van een ANPR-koffer. Deze kan gemonteerd worden aan boord van een politievoertuig, dat al dan niet als dusdanig herkenbaar is, m.a.w. de ANPR-camera’s kunnen zichtbaar en niet-zichtbaar worden ingezet op het grondgebied van de politiezone. De mobiele ANPR-camera’s kunnen meer flexibel gebruikt worden en vullen daarom het vast ANPR-cameragebruik in de politiezone perfect aan omdat op deze manier een meer efficiënte en doordachte inzet kan worden gerealiseerd. De politiezone houdt zich strikt aan de wettelijke voorwaarden voor zowel het zichtbaar als het niet-zichtbaar gebruik. 

• Zichtbaar worden de mobiele ANPR-camera’s ingezet voor gerichte opsporingen in het kader van gerechtelijke en bestuurlijke politie. Het wordt niet ingezet voor het inwinnen van bestuurlijke informatie m.h.o.o. de naleving van de wettelijke bepalingen met betrekking tot de toegang tot het grondgebied, het verblijf, de vestiging en de verwijdering van vreemdelingen.
• Niet-zichtbaar worden de ANPR-camera’s ingezet voor de opsporing van geseinde voertuigen.

De doeleinden zijn meer concreet: 

• De in real timevergelijking of correlatie (blacklisting). De gegevens gelezen door de ANPR-camera’s worden vergeleken met lijsten van voertuigen en nummerplaten die zich in unieke bronnen bevinden, bijvoorbeeld: geseinde voertuigen en nummerplaten, niet-verzekerde of niet-gekeurde voertuigen;
• Het retroactief de geregistreerde ANPR-gegevens bevragen mits operationele motivering i.h.k.v. opdrachten van bestuurlijke en gerechtelijke politie, bijvoorbeeld; rondtrekkende dadergroeperingen, data-analyse n.a.v. een  misdrijf, bestuurlijk fenomeen, gedragspatroonherkenning, terrorisme,…;
• Verkeershandhaving: inzet met interceptiedispositieven.

De toegangen tot en het beheer van de informatie en gegevens gegenereerd door het ANPR-systeem zijn strikt bepaald, zo veel mogelijk beperkt en moet operationeel gemotiveerd worden. 

13.5 Wordt er toezicht uitgeoefend op het politioneel cameragebruik? 

• Intern wordt er toezicht gehouden op het rechtmatig gebruik van de camera’s door de hiërarchische leiding en door de functionaris voor gegevensbescherming (DPO).
• Extern wordt er toezicht gehouden door de voorziene controleorganen.