TAM - Diepste geheimen naar boven halen

Jaarlijks op 4 juni vindt de Internationale dag voor kinderen die het slachtoffer zijn van agressie plaats. Voor ons het ideale moment om aan te kloppen bij de sectie TAM (Techniek Audiovisueel verhoor van Minderjarigen) van de centrale Directie van de technische en wetenschappelijke politie (DJT) van de Federale Gerechtelijke Politie. We praten ook met TAM-docente Ellen Van de Weghe van de Lokale Politie Gent.

TAM - Diepste geheimen naar boven halen

De sectie TAM binnen DJT, opgericht in 2001, is het nationale contactpunt voor alles met betrekking tot de audiovisuele verhoren van minderjarige slachtoffers of getuigen. Haar missie is bij te dragen tot het vergaren van meer en exactere informatie betreffende de omstandigheden waarbinnen een misdrijf zich afspeelt, met een aanpak op maat. Hierbij waakt de sectie voornamelijk over de kwaliteit en de standaardisatie van de aangepaste verhoortechniek die gehanteerd wordt binnen de onderzoeksteams. Ze voorziet in onderzoek, opleiding en informatie en biedt materiële en methodologische steun.

 

 

6500 verhoren in 2021

“De meeste dossiers (3413 in 2021) waarbij een audiovisueel verhoor werd gevorderd, gaan over feiten rond voyeurisme, aanranding van de eerbaarheid en verkrachting, goed voor 56,74% van de gevallen”, weet Debra Van Den Abbeele. Zij is sinds 2007 nationaal coördinator van het TAM-netwerk bij DJT; samen met haar twee Franstalige collega’s maakt zij het team compleet. “Het opzettelijk toebrengen van lichamelijke letsels komt op de tweede plaats met 1677 feiten (27,88%) in 2021. Andere feiten die in aanmerking komen voor TAM: ontucht en souteneurschap, schending van openbare zeden en Child Abuse Material (CAM), grooming (het online kinderlokken), ontvoering, onthouden van voedsel of verzorging … Kortom: alle zware inbreuken op de fysieke integriteit. In 88,73% van de gevallen is het de procureur die om een audiovisueel verhoor verzoekt. Meer dan de helft van de feiten (57,57%) vindt plaats in een familiale context en er worden meer meisjes dan jongens verhoord (66,78%). In 2021 werden het vaakst 14-jarigen verhoord (11,15%).”

Debra Van Den Abbeele

Debra Van Den Abbeele

 

Een verhoor duurt gemiddeld 51 minuten

“De minderjarige – of de kwetsbare meerderjarige – wordt uitgenodigd om naar een TAM-lokaal te komen, en zoals de nieuwste omzendbrief het vermeldt het liefst zo dicht mogelijk bij de woonplaats”, nog volgens Debra. “In België beschikt de Federale Politie over 35 officiële lokalen plus een mobiele kit, voor mensen die zich niet kunnen verplaatsen en bijvoorbeeld in het ziekenhuis liggen. Bij de Lokale Politie zijn er ongeveer 75 lokalen beschikbaar. In de toekomst zouden er ook TAM-lokalen worden ingericht bij de Zorgcentra na Seksueel Geweld (ZSG). Het kind kan ter plaatse komen met een begeleider of thuis of op school worden opgehaald. Eerst wordt het in de ontvangstruimte binnengelaten. Voordat het verhoor van start gaat, wordt een rondleiding gegeven: regielokaal en verhoorlokaal worden bezocht. Zo krijgt het kind een idee van alle technische middelen: waar zich de camera’s en micro’s bevinden, wie meekijkt enz. In het verhoorlokaal kan het kind zich laten bijstaan door een vertrouwenspersoon, die altijd achter het kind zal plaatsnemen om zo weinig mogelijk invloed uit te oefenen. Al heeft de verhoorder liever geen extra persoon in het verhoorlokaal: als die van houding verandert of slikt bijvoorbeeld, kan het kind dit opmerken waardoor het vertelde verhaal beïnvloed kan worden.”

Salle d'accueil

De ontvangstruimte.

 

Stapsgewijs tewerk

“De vier grote pijlers waarop TAM gebaseerd is,” gaat Debra Van Den Abbeele verder, “zijn ten eerste dat we niet suggestief zijn, noch in onze vraagstelling, noch in onze houding. Ten tweede treden we respectvol op: zo gaan we bijvoorbeeld het woordgebruik van het kind overnemen en zijn we eerlijk. Stapsgewijs tewerkgaan is onze derde pijler en tot slot handelen we politioneel. We moeten nu eenmaal de nodige info verzamelen en eventuele valse verklaringen opmerken. Elk verhoor bestaat uit vijf fasen die samen uit 11 stappen zijn opgebouwd. Sinds 2012 is dit stappenplan aangepast aan een protocol van het National Institute of Child Health and Human Development (NICHD) dat wereldwijd wordt toegepast.

Na fase 0, Salduz, waarin de identiteitsgegevens worden besproken, volgt fase 1 Introductie. Hier wordt het kind op zijn gemak gesteld, worden de verschillende ruimtes bezocht, worden de aanwezigen en hun rol voorgesteld (regisseur, eventueel vertrouwenspersoon, psycholoog …), de wettelijke bepalingen besproken, afspraken gemaakt enz. Kinderen hebben de neiging om volwassenen te gaan pleasen: ze gaan een antwoord verzinnen om toch maar te kunnen antwoorden. In deze fase wordt meegegeven dat ze niet verplicht zijn te antwoorden. Ook de gesprekstechniek wordt hier ingeoefend: met name het episodisch geheugen wordt gestimuleerd.

Le local du régisseur

Het regielokaal.

In fase 2 Vrij verhaal wordt het kind uitgenodigd om vrij het verhaal te doen. Dit verhaal wordt vervolledigd en uitgediept in fase 3 Vraagstelling. In fase 4 Beëindiging verhoor gaan we onder andere het kind bedanken voor zijn komst, niet voor de inhoud van het verhoor.

Een gemiddeld verhoor duurt 51 minuten. Het grote voordeel: de opname van het verhoor kan worden gebruikt in de rechtbank, waardoor de minderjarige zelf niet hoeft te verschijnen en dus secundaire victimisatie kan worden vermeden. Deskundigen kunnen de opname, of stukjes daarvan, achteraf bekijken en analyseren. Alle woorden worden correct weergegeven, zonder interpretatie."

La salle d’interrogatoire

Het verhoorlokaal.

 

“Kort op de bal spelen”

Binnen de Geïntegreerde Politie zijn er 723 opgeleide TAM-verhoorders actief, van wie 95% deel uitmaakt van de Lokale Politie. Die verhoorders zitten verspreid in TAM-netwerken. Elk netwerk heeft een coördinator en één of meer docenten. Inspecteur Ellen Van de Weghe van de politiezone Gent, lid van de sectie drugs van de lokale recherche, is zo een TAM-docente. “De nieuwste omzendbrief vermeldt dat er bij voorkeur in een netwerk moet worden gewerkt en dus niet meer binnen de eigen politiezone”, steekt ze van wal. “Het netwerk Gent bestaat uit een tiental politiezones en telt 27 TAM’ers, één coördinator en vijf docenten (één van deze 27 is lid van de Federale Politie). Het permanentiesysteem biedt enkel voordelen; het grootste is dat we kort op de bal kunnen spelen. Een onderzoeker die een TAM-verhoorder nodig heeft, checkt de permanentielijst, kiest een vrij moment en telefoneert om een afspraak te maken. Een bijkomend voordeel is dat er een grote samenwerking is tussen de TAM-leden en de onderzoekers over de verschillende zones heen. Nieuw opgeleiden werken samen met ervaren mensen en dat is een verrijking. Het netwerk wordt onderhouden en verder uitgebouwd, wat het een win-winsituatie maakt voor het netwerk zelf, maar zeker ook voor de korpschefs.”

 

Mooi en nobel politiewerk

Inspecteur Van de Weghe is in de eerste plaats TAM’er, maar als TAM-docente heeft zij toch ook nog een specifieke rol: “Samen met de andere docenten en de coördinator organiseren wij twee volledige trainingsdagen voor het hele netwerk, opgesplitst in kleine groepen. Die worden dan benut om technieken op te frissen bijvoorbeeld. We plannen jaarlijks ook enkele terugkomdagen, waarop we bijvoorbeeld het Stressteam van de Federale Politie inschakelen. We merken dat daar nood aan is. We kregen het laatste jaar heel wat zware cases te verwerken. Ventileren doen we bij mekaar, maar soms heb je die extra hulp van professionelen toch nodig. De feiten die zich afspelen, doen zich heel lokaal voor, wat het des te heftiger maakt. Ik ben ook afgestapt van het idee dat vooral meisjes slachtoffer worden: ook jongens zijn het slachtoffer van grooming, sexting, verkrachting door pedofielen … De meest kwetsbaren van de maatschappij komen je hun diepste geheimen vertellen. Het is mooi en nobel werk; deze politietaak mogen doen is een eer.”

Ellen Van de Weghe

Ellen Van de Weghe

 

Om de liefde voor haar (TAM-)werk te illustreren, deelt Ellen dit gedicht met ons:

JEROEN

Je kent dat wel, zo’n verjaardagsfeest, waarvan er al zoveel zijn geweest.

Een jarige die niks voor je betekent, maar wel ieder jaar weer op je rekent.

Met altijd weer diezelfde smoelen, en altijd weer diezelfde praat, over voetbal op de televisie, en tante Louise die naar Mallorca gaat.

En altijd over de politie, en over dat spannend werk van mij, over hoe ik het toch kan, iedere dag die smeerlapperij. Meestal haal ik dan mijn schouders op, en mompel “Ach ‘t is maar een baan” maar soms wil ik dat ze ‘t snappen, trek ik mij zo’n opmerking wel aan.

Dan graaf ik effe in mijn geheugen en vertel ze over Jeroen, in de hoop dat ze begrijpen, waarom wij dit werk doen.

Ik vertel ze over Jeroen van zeven, maar hij wordt er bijna acht, die elke woensdagavond weer, met buikpijn op zijn vader wacht. Want op woensdag gaat zijn mama zingen, dan moet ze oefenen met het koor. Dan brengt papa Jeroen naar bed en leest die altijd nog wat voor.

En als hij de trap hoort kraken, en zijn vader naast hem staat, dan zou Jeroen het liefst dood zijn,

omdat ie weet wat komen gaat. En terwijl papa voorleest, knijpt Jeroen zijn oogjes dicht,

omdat ie bang is voor papa’s handen, en al dat zweet op zijn gezicht.

Daarna ligt hij nog uren wakker en komt ie pas tot rust, als zijn moeder thuiskomt … en zij hem heel voorzichtig kust.

Twee jaar geleden gaf Jeroen al zijn voorleesboeken weg aan zijn allerbeste vriend, zomaar, zonder enige uitleg. Want Jeroen durfde nooit iets te zeggen, het was zijn best bewaard geheim, want papa zei wel honderd keer, als je ‘iets’ zegt, doe je mama heel veel pijn.

Tot de dag dat Jeroen opeens moest huilen, zomaar, midden in de klas, en de meester hem apart nam en hem vroeg wat er toch was.

Uiteindelijk zat Jeroen bij ons en deed hij dapper zijn verhaal, aan een lieve inspecteur, die begreep het allemaal. En toen Jeroen ’s avonds in bed lag, deed zijn buik niet langer zeer. Hij leest nu zelf in zijn boeken, want zijn papa mag dat niet meer.

Het gaat niet over salaris schalen, over vergoedingen, statistieken of meer pensioen.

Neen, we doen deze job omdat we weten dat het nu goed komt met Jeroen.

 

Intense opleiding

TAM-docenten staan ook in voor de individuele opvolging van de leden van het netwerk. Zo moeten ze jaarlijks minstens één keer feedback geven bij één van hun TAM-verhoren. Ze geven ook les in de functionele opleiding TAM en zetelen in de selectiecommissie. Ellen Van de Weghe: “Ik geef les bij PAULO en ANPA, maar niet alle docenten doen dat. De opleiding tot TAM-verhoorder duurt zo’n vijf weken en is één van de meest intense om te volgen én te geven! Ikzelf zetel niet in de selectiecommissie omdat het vaak leden zijn van de eigen politiezone die deelnemen. Het evalueren van de eindrollenspelen als lid van de examencommissie doe ik wel.”

“Alle operationele collega’s kunnen TAM’er worden, ongeacht hun graad of functie”, besluit Debra Van Den Abbeele. “Niet iedereen slaagt van de eerste keer; het is heel wat om onder de knie te krijgen. Wie ervoor kiest, moet ook over de nodige draagkracht beschikken. Het gaat om heel emotionele feiten en als de kinderen in detail treden, kan dat heel zwaar zijn, zeker als je zelf kinderen hebt. Je krijgt als TAM-verhoorder geen premie; dit werk komt bovenop je gewone job. De nodige erkenning ontbreekt soms. In de omzendbrief staat ook dat – volgens de minimumexpertisenorm – een TAM-verhoorder op jaarbasis 10 verhoren moet afnemen. Er dient ook steeds een opgeleide TAM-verhoorder in de regie plaats te nemen. Je moet er dus wel 100% achter staan, want er wordt heel wat van je verwacht.”

Le réseau TAM de Gand

 

 

Rust zacht Peter

Het droevige nieuws dat Peter De Waele, vroegere woordvoerder van de Federale Politie, is overleden, kwam ook hard binnen bij DJT. “Hij was één van de eerste opgeleide docenten TAM in 2001. Hij was jarenlang TAM-verhoorder en was daarnaast ook TAM-docent voor Brussel (NL) en Vlaams-Brabant. Zijn aangename, opbouwende aanpak werd enorm gewaardeerd door de collega's TAM.”

We wensen zijn naasten en iedereen die met hem heeft samengewerkt, veel sterkte toe.

Peter De Waele

 

 

Meer?